بررسی روند‌های تاریخی و فرهنگی مؤثر بر استقرار نخستین قالب‌‌های ادبی جدید در ایران (تا قبل از انقلاب مشروطه)

نویسندگان

  • الهام ربیعی دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
  • قاسم زائری استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
چکیده مقاله:

شرایط امکانی پیدایی «رمان» و «نمایشنامه» به‌عنوان دو قالب ادبی، محدود و موکول به شکل‌گیری سوژه مدرن است و از این‌رو این دو قالب ادبی برای جهان پیشامدرن، یکسره ناآشنا هستند. «تجدد ادبی» موجب شد تا در مضامین، قالب‌ها و کارکرد زبان و ادبیات فارسی تغییر رخ دهد و خصوصاً قالب‌‌های ادبی جدید به اموری آشنا برای مخاطب ایرانی بدل شود. این مقاله به چگونگی استقرار دو قالب ادبی رمان و نمایشنامه در میان مخاطب ایرانی در جریان تجدد ادبی اختصاص دارد و نشان می‌دهد که رمان و نمایشنامه تنها با اتکا به امکان‌‌های فرهنگی و روند‌های تاریخیِ سنت زندگی ایرانی توانسته‌اند در جامعه ایران استقرار یابند. مقاله نشان می‌دهد که تجدد ادبی بدواً به‌مثابه تداومی از «تحول ادبی» ناشی از تجربه جنگ‌‌های ایران و روس دانسته و پذیرفته شد؛ ثانیاً پنج روند اصلی به استقرار قالب‌‌های رمان و نمایشنامه در میان ایرانیان کمک کردند: نخست: برابرانگاری رمان و تاریخ و بهره‌گیری از روحیه تاریخ‌دوستی ایرانیان؛ دوم: پیوند دادن رمان و نمایشنامه به سنت‌‌های فرهنگی نظیر تقلید و شبیه‌خوانی در میان ایرانیان؛ سوم: تغییر حالات شخصیت‌‌های رمان‌ها و به‌طور کلی ایرانی‌سازی آنها؛ چهارم: معرفی نمایشنامه و رمان به‌مثابه تداومی از سنت تربیت و تهذیب در ادبیات فارسی؛ و پنجم: به‌کارگیری مضامین و حکایات سنتی آشنا در نمایشنامه‌ها و رمان‌ها. برای این کار از شیوه فوکویی تحلیل گسست دیرینه‌شناسانه بهره برده شده و مقاله بر تحلیل متون ادبی و آثار تاریخی در مرحله «تحول ادبی» از دوره جنگ‌‌های ایران و روس تا وقوع انقلاب مشروطه و تفوق «تجدد ادبی» متمرکز است.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

بررسی نخستین قانون انتخابات و کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه در ایران

          یکی از موضوعات مهم در مطالعۀ آسیب‌شناختی نظام مشروطه، چگونگی تدوین و اجرای نخستین قانون انتخابات و تأثیر آن بر کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه است. بررسی این موضوع از آن روی اهمیت دارد که می‏توانست بر سرنوشت نظام مشروطه تأثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه، مسائلی چون چگونگی اقتباس و اجرای قانون انتخابات و سپس تأثیر آن بر روند استقرار مجلس مطالعه می‌شوند. چنین مسائلی چنانکه باید، از...

متن کامل

بررسی نخستین قانون انتخابات و کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه در ایران

یکی از موضوعات مهم در مطالعۀ آسیب شناختی نظام مشروطه، چگونگی تدوین و اجرای نخستین قانون انتخابات و تأثیر آن بر کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه است. بررسی این موضوع از آن روی اهمیت دارد که می‏توانست بر سرنوشت نظام مشروطه تأثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه، مسائلی چون چگونگی اقتباس و اجرای قانون انتخابات و سپس تأثیر آن بر روند استقرار مجلس مطالعه می شوند. چنین مسائلی چنانکه باید، از زوایای گو...

متن کامل

نخستین تکاپوهای تجار سرمایه‌دار در عصر مشروطه در استقرار قانون

ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غرب و ارائه مبانی نظری آن توسط روشنفکران و از طریق روزنامه‌ها ارائه شد. استقرار دولت مدرن که در آن محور اصلی قانون و ضابطه‌مندی ا...

متن کامل

نخستین تکاپوهای تجار سرمایه‌دار در عصر مشروطه در استقرار قانون

ناامنی‌های اجتماعی و اقتصادی، بی‌ثباتی و متزلزل بودن شرایط حقوقی، وجود احکام ناسخ و منسوخ، بی‌قانونی، امکان مصادره اموال، وجود روابط خویشاوندی و هجوم سرمایه‌های بیگانه، زمینه‌های نارضایتی تجار را در عصر قاجار فراهم کرد. لزوم ایجاد این تغییرات سیاسی جهت آَشنایی تجار با غرب و ارائه مبانی نظری آن توسط روشنفکران و از طریق روزنامه‌ها ارائه شد. استقرار دولت مدرن که در آن محور اصلی قانون و ضابطه‌مندی ا...

متن کامل

بررسی تحول «ساختار» و «شکل» غزل از انقلاب مشروطه تا پس از انقلاب اسلامی

غزل در عهد مشروطه مانند سایر قالب­های شعری دست­مایة بیان تغزلِ آمیخته با آرمان­های ملی و میهنی شد. برخی از شاعران که مبارزان راه آزادی و مشروطه­خواه بودند، این قالب را با شعارهای ادبیات کارگری و مسائل اجتماعی درآمیختند تا بدین وسیله تغییراتی در «وحدت موضوعی» غزل به وجود آمد؛ برای نمونه غزل فرخی یزدی به همین دلیل، گاه ساختی گسیخته دارد. غزل پس از «افسانه»­ نیمایوشیج، در جریان­های «غزل میانه» و «غ...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 8  شماره 31

صفحات  7- 36

تاریخ انتشار 2015-12-01

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023